Hoe zorg en retail elkaar kunnen aanvullen
Veel laagdrempelige zorgvragen – denk aan het prikken van bloed of aan basale gezondheidschecks – zouden prima in een Retailomgeving afgehandeld kunnen worden. In andere landen als het Verenigd Koninkrijk gebeurt dit al veel meer. Nederland loopt op dit vlak nog achter. Ook de visie op de eerstelijnszorg verwijst hier op geen enkele manier naar. Dit is een gemiste kans, zowel voor de zorg zelf als voor onze samenleving in bredere zin. Dit betekent niet dat er niks gebeurd. Er vinden al allerlei samenwerkingsvormen plaats tussen huisartsen en drogisterijbedrijven. In de retail worden verder steeds vaker de verkoop van diensten en goederen gemengd. Ook worden er bijvoorbeeld al thuismaaltijden bezorgd bij langer thuiswonende ouderen. Maar toch is er meer nodig.
De retail als vehikel om health in all policies te stimuleren
De verbinding tussen de zorg en de retail sluit naadloos aan bij de beweging van zorg naar gezondheid en van “health in all policies”. Door met deze lens naar het afvangen van zorgvragen buiten de zorg te kijken dienen zich allerlei nieuwe innovatieve concepten aan. Denk hierbij bijvoorbeeld aan partnerschappen tussen landelijk opererende retailers en zorgverzekeraars om gezondheidsconcepten aan te bieden. De recent aangegane samenwerking tussen VGZ en Ahold om werk te maken van leefstijladvies op het gebied van diabetes type 2 is hier een mooi voorbeeld van. Door dit soort concepten wordt het makkelijker om via het grote bereik van retailers gezondheidsconcepten aan een brede doelgroep aan te bieden.
Een ander mooi voorbeeld is het integreren van zorg- gezondheidsaanbod in een winkelomgeving. In Roermond hebben ze met dit laatste concept geëxperimenteerd. Hier werkten verschillende partijen uit de zorg samen om laagdrempelig zorgaanbod in een winkelomgeving te organiseren in de vorm van een “gezondheidskiosk”. Zo kunnen burgers potentieel bepaalde zorgvragen afhandelen terwijl ze winkelen. Dit scheelt tijd voor de burger en biedt ook een belangrijk stukje comfort in een servicegerichte omgeving. Het is natuurlijk een illusie om te denken dat je in elke openbare ruimte zoiets zal kunnen organiseren. Consumenten hechten veel waarde aan een hygiënische omgeving met een mate van privacy wanneer het op “zorg buiten de zorg” aankomt. Hier zouden retailers dan ook rekening mee moeten houden.
Het beter verknopen van de Retail met de zorg dient, naast het ontlasten van de eerstelijnszorg, ook andere maatschappelijke belangen. Daarmee vormt het een potentieel belangrijke stap naar het integreren van gezondheid in onorthodoxe beleidsdomeinen. Zo is de lokale supermarkt op het platteland soms toegankelijker voor ouderen met kleine zorgvragen dan de huisarts of apotheek die er niet meer zijn gevestigd. In een vergrijzende samenleving waarin zowel het zorgaanbod als de winkelstraat in sommige delen van ons land onder druk staat, kan juist de verknoping tussen die twee beiden vooruit helpen. Hiermee kan het bedrijfsleven met mensen die daartoe zijn opgeleid dus ook een belangrijke bijdrage leveren aan het opvangen van de gevolgen van de vergrijzing voor onze samenleving.
Waarom de verbinding tussen retail en zorg nog niet overal van de grond komt
Helaas dreigen we in Nederland de boot te missen op dit vlak en komen nieuwe innovatieve concepten op het snijvlak van zorg en retail maar mondjesmaat tot stand. Er bestaan enkele serieuze knelpunten die met spoed weggenomen moeten worden. Om te beginnen is het van cruciaal belang dat we de infrastructuur voor het verantwoord en veilig uitwisselen van gezondheidsdata snel op orde brengen. Momenteel wordt er gewerkt aan een zorginfrastructuur, we moeten in de toekomst naar eeninfrastructuur gericht op gezondheid. Dan zijn er allerlei mooie concepten denkbaar op het snijvlak van zorg en Retail. Denk bijvoorbeeld aan het meten van je bloeddruk terwijl je winkelt om deze vervolgens te uploaden in je elektronische patiëntendossier. Dat is de zorg van de toekomst.
Daarnaast zal er voor sommige concepten ook een grotere investering gedaan moeten worden aan de voorkant die niet altijd voor (kleinere) retailers op te brengen zijn. Om dit gat te vullen zullen we ook moeten denken aan nieuwe innovatieve bekostigingsmodellen. Hier wordt op kleine schaal al mee geëxperimenteerd zoals in Roermond het geval was. Zorgpartijen en Retailers kunnen ook op grotere schaal de handen ineenslaan om leegstaande panden in de winkelstraat gezamenlijk in te vullen en op die manier te werken aan zowel de winkelstraat- als de zorg van de toekomst.
Het belang van kwaliteitsborging bij integratie zorg en retail
Ook zullen er – om de kwaliteit te waarborgen – heldere standaarden moeten komen over de eisen waaraan laagdrempelige zorginterventies in ieder geval aan behoren te voldoen. Dit kan gaan over de aanwezigheid van gekwalificeerd personeel, zoals een (assistent) drogist, maar ook over eisen op het gebied van privacy en hygiëne. Het is cruciaal dat zorgprofessionals hier ook bij betrokken worden. Dit zal in de praktijk ook betekenen dat kwaliteitsrichtlijnen geüpdate moeten worden om het verlenen van bepaalde (voorbehouden) handelingen te flexibiliseren, hetgeen nog tot stevige discussies in de relevante beroepsgroepen zal leiden.
Uiteraard zijn er ook risico’s verbonden aan het aanbieden van laagdrempelige zorg- en gezondheidsinterventies in de Retail. Zo bestaat de kans dat een groter aanbod van zelfdiagnostiek leidt tot een grotere vraag naar formele zorg omdat mensen zich zorgen maken over de testresultaten. De Raad voor Volksgezondheid en Samenleving heeft hier pasgeleden in niet mis te verstane woorden nog voor gewaarschuwd. Ook complexe vraagstukken rondom privacy komen om de hoek kijken. Maar nog fundamenteler is de vraag wat we überhaupt in de toekomst aan de zorg en aan zorgprofessionals overlaten en waarvan we – met behulp van nieuwe technologieën – zeggen dat dit in de toekomst ook door anderen of online op basis van allerlei slimme (diagnostische) technieken gedaan kan worden. Dit gesprek wordt momenteel nog onvoldoende gevoerd.
Conclusie
Desalniettemin moeten we de stap naar voren zetten en gezamenlijk kijken hoe we de zorg daadwerkelijk toekomstbestendig kunnen maken. De zorg moet op veel manieren “vermaatschappelijkt” worden waar wenselijk én mogelijk. De oplossing kan niet alleen maar gezocht worden door meer en meer te investeren in de bestaande zorgstructuren, die soms niet meer op de realiteit van de 21e eeuw aansluiten. De beweging naar het sociale domein is een onderdeel van de oplossing. Een complementaire beweging naar de Retail, die ook steeds meer zorgt voor sociale binding en lokale interactie en waar de focus ligt op een verantwoorde verkoop van goederen en diensten, sluit hier perfect bij aan. Waar wachten we nog op?
Bronnen
1. Toegang tot huisartsenzorg verder onder druk | Nieuwsbericht | Nederlandse Zorgautoriteit
2. One-stop shop: Where healthcare meets retail | Deloitte Netherlands
3. VGZ en Albert Heijn lanceren ‘Mijn Diabetes type 2 plan’
4. Pop-up store Roermond onderzoekt rol retail in zorgvernieuwing | ICT&health
