Goed medisch leiderschap is essentieel in eerste lijn

Het gaat niet over apen op de rots die zich op de borst roffelen. Integendeel, denk aan reflectie, aandacht voor verandering, verantwoordelijkheid nemen, ondernemen en innoveren, verbinden en samen optrekken om de zorg te verbeteren. Het zijn allemaal aspecten van medisch leiderschap. Het Platform Medisch Leiderschap vindt dat alle artsen zich die basishouding eigen zouden moeten maken én dat het een competentie is die te ontwikkelen is.

Het Platform Medisch Leiderschap (PML) is in 2012 opgericht door jonge huisartsen, sociaal geneeskundigen en medisch specialisten. Het Platform bestaat uit een groep gedreven artsen die zich, vaak in hun vrije tijd, inzetten voor de continue ontwikkeling van medisch leiderschap in elke fase van het arts-zijn. Sinds het begin krijgt de groep ondersteuning van het KNMG.

Voor een aantal initiatiefnemers fungeerde Generation Next – een groep jonge, bevlogen huisartsen die graag de toekomst van het vak mee willen vormgeven – als kraamkamer voor het Platform. Voor Renée Weersma bijvoorbeeld. Ze is waarnemend huisarts, staflid bij de huisartsopleiding VUmc en voorzitter van het Platform. ‘Aanvankelijk zat ik met de vraag: hoe kunnen we zorgen dat jonge huisartsen weer interesse krijgen voor bestuurlijke functies? Want die hebben we nodig met het oog op alles wat op ons afkomt. Wij, jonge huisartsen, zijn meer een generatie van sociale media dan van clubjes. Hoe gaan we dat aanpakken? Aanvankelijk dacht ik dus alleen aan besturen, maar ik ontdekte dat er tegenwoordig veel meer nodig is en zo begon medisch leiderschap voor mij als vanzelf vorm te krijgen.’

Daar kwam bij dat Weersma zich als aios huisartsgeneeskunde nog niet voldoende toegerust voelde om zelf een praktijk te starten. ‘Professionaliteit, communicatie en medisch inhoudelijke zaken kwamen voldoende aan de orde op de opleiding, maar ik miste competenties als samenwerken, organiseren, een visie uitdragen en anderen enthousiast maken en meekrijgen om de zorg te verbeteren.’

Het begint met verwondering, verbazing, legt Weersma uit. ‘Je krijgt als huisarts veel signalen en als vanzelf ontstaat de behoefte om dingen te veranderen, te verbeteren. Niet alleen voor jezelf, maar vooral voor de patiënt. En ook voor de eerste lijn en zelfs voor de maatschappij. Voor mij is de kern van medisch leiderschap de bewustwording van de persoonlijke verantwoordelijkheid die je als huisarts hebt. En het besef dat je in gezamenlijkheid veranderingen teweeg kunt brengen.’

Ook voor Ronald Roothans, huisarts en kaderarts beleid en beheer, was verbazing de voedingsbodem. ‘Ik was destijds ontzet toen ik ontdekte dat sommige zorginkopers nauwelijks benul hadden van de zorg en twee maanden geleden nog boutjes en moertjes verhandelden!’ Roothans realiseerde zich dat huisartsen onvoldoende antwoorden hebben op alle maatschappelijke veranderingen in de huidige turbulente samenleving.

“Wij willen geen Steve Jobbs’en in de zorg!” heeft Roothans wel eens te horen gekregen. En ook wel eens een schamper: “Alweer wat nieuws?” Er was vanaf het begin van de oprichting van het Platform veel belangstelling voor medisch leiderschap. Maar Roothans en de andere initiatiefnemers moesten het ook vaak uitleggen. ‘Dat het zorglandschap de laatste vijftien jaar ingrijpend veranderd is. Dat in de spreekkamer tegenwoordig de overheid, de zorgverzekeraar en de gemeente mee aanschuiven. En dat tegenwoordig de interactie met de patiënt door veel meer factoren bepaald wordt dan vroeger. Met al die veranderingen moeten huisartsen soepel zien om te gaan.’